Wolkenstraten
 |
 |
|
Wolkenstraten boven de Groenlandzee tussen Groenland (links) en Spitsbergen op 3 mei 2002, vastgelegd door de satelliet Terra. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team. |
Wolkenstraten boven Noord-Nederland op 31 maart 2003, vastgelegd door de satelliet Aqua. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team. |
Koude poollucht die vanaf Groenland of andere met sneeuw en ijs bedekte gebieden in de poolstreken over de omliggende oceanen of poolzeeën uitstroomt, biedt op satellietbeelden gewoonlijk een spectaculaire aanblik (beeld 1). Niet ver van de rand tussen land en zee of tussen ijskap en zee begint de vorming van langgerekte wolkenstraten of koordwolken. In voorjaar en zomer zijn wolkenstraten ook geregeld boven land zien.
 |
 |
|
|
Schematische weergave van een wolkenstraten- of koordwolkenpatroon, zoals geregeld te zien op satellietbeelden bij kou-uitvallen boven open, relatief warm oceaanwater. |
Schematische weergave van het mechanisme dat een rol speelt bij het ontstaan van het koordwolkenpatroon. De maritieme grenslaag bevat rolvormige circulaties; aangrenzende rollen hebben tegengestelde draairichtingen. Bewolking ontstaat in de stijgende takken van de rollen |
|
Karakteristieken
Het bestaan van wolkenstraten is al langer bekend van waarnemingen vanaf het aardoppervlak (beeld 2). De beelden van weersatellieten, die sinds het midden van de jaren zestig van de vorige eeuw op routinebasis beschikbaar zijn, legden echter pas de ware schoonheid van het koordwolkenpatroon bloot. Een schematische weergave daarvan is gegeven in figuur a. De wolkenstraten liggen meestal boven relatief warm zeewater. Het temperatuurverschil tussen water en lucht is bij uitvallen van koude lucht in de poolstreken soms slechts een halve graad, maar kan in uitzonderlijke gevallen ruim twintig graden bedragen, zoals we ook in het vorige hoofdstuk reeds zagen bij de 'polar lows'. De koordwolken liggen in evenwijdige banden op een onderlinge afstand van vijf tot tien kilometer. Ze bestaan uit talrijke afzonderlijke stapelwolken die als het ware als kralen zijn aaneengeregen. De 'kralenkettingen' kunnen lengtes aannemen van twintig tot maar liefst vijfhonderd kilometer. De bovenkant van de stapelwolken valt samen met de top van de maritieme grenslaag, de onderste laag van de atmosfeer, die direct grenst aan het zeeoppervlak en weinig uitwisseling heeft men hoger gelegen luchtlagen. De horizontale en verticale afmetingen van de stapelwolken nemen toe met groter wordende afstand tot de kust. De afstand tussen twee naburige wolkenstraten is gewoonlijk twee of drie maal de grenslaaghoogte.
De oriëntatie van de koordwolken houdt het midden tussen de windrichting aan de grond en de richting op enkele tientallen meters hoogte. Figuur b. toont een schema van het koordwolkenpatroon. In de grenslaag doen zich rolvormige circulaties voor; aangrenzende rollen hebben tegengestelde draairichtingen. Bewolking kan zich vormen in de stijgende takken van de rollen tot aan de top van de grenslaag, waarvan de hoogte oploopt van ongeveer vijftienhonderd meter dichter bij de kust tot zo'n drieduizend meter verder op zee.
 |
 |
|
Wolkenstraten boven Engeland, Nederland, België en Frankrijk op 6 maart 2003 16.32 UTC. Kunstmatig ingekleurd beeld van de Amerikaanse weersatelliet NOAA 12. Bron: NOAA/Meteonet |
Wolkenstraten boven de Atlantische Oceaan bij Nova Scotia, Canada, op 25 januari 2004, vastgelegd door de satelliet Terra. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team. |
Andere locaties
Wie eenmaal oog heeft gekregen voor de schoonheid van wolkenstraten, treft ze niet alleen aan in de poolzeeën en zelfs niet alleen boven water. De satellietbeelden die op internet te vinden zijn, tonen in incidentele gevallen tijdens kou-uitvallen in een oostelijke stroming boven de Noordzee en de Oostzee en in een noordelijke stroming boven de Middellandse Zee eveneens wolkenstraten. Dit wordt wel beschouwd als een variant van het grote-mereneffect, dat in hoofdstuk 8 aan bod komt. Daarnaast kennen we wolkenstraten boven land natuurlijk uit eigen waarneming, bijvoorbeeld tijdens een noordelijke of noordwestelijke stroming in het voorjaar.
 |
 |
 |
|
Wolkenstraten gezien vanaf het aardoppervlak. |
Cumulus in wolkenstraat, |
Wolkenstraten, |
 |
 |
 |
 |
index |  |
